|
Makale Özeti:
|
Osmanlı modernleşmesinde bir dönüm noktası olan Tanzimat döneminde
idarî, sosyal, ekonomik ve hukuki reformlar yapılmasının yanı sıra Osmanlıcılık
politikası ile Müslim-Gayrimüslim eşitliği sağlanmaya çalışıldı. 1856 yılında
Islahat Fermanı ile Gayrimüslim unsurlara devlet denetiminde olması koşuluyla
kendi mektep ve kurumlarını açma hakkı verildi. Çanakkale’de 1869 Maarifi
Umûmiye Nizamnâmesi’nin ilanına kadar Rum, Ermeni ve Yahudilerin yalnızca
sıbyan mektebi seviyesinde geleneksel okulları vardı. Nizamnâmenin 129.
maddesi Gayrimüslim ve ecnebi mekteplerini Husûsî Mektepler olarak tanımlı-
yordu. Bu okulların yapımı ve idaresi ilgili cemaat veya şahıslara bırakılmıştı.
Ancak, bu okulların müfredat, ders kitabı ve öğretmenlerinin devlet tarafından
onaylanması gerekiyordu. 1870’lerden itibaren Rum ve Ermeni cemaati kız
ve erkek çocukları için iptidaî ve rüşdiye seviyesinde okullar açtılar. Rumlar
1900’lerin başında kız ve erkek öğrenciler için iki yeni mektep inşa ettiler. Ermeniler
de 1903’den sonra yeni bir okul kurdular. Yahudi cemaati ise havra
etrafında kadim mekteplerinde çocuklarına eğitim vermeyi sürdürdüler. Zamanla
geleneksel Yahudi mektebi sayısı üçe çıkmıştır. Rum ve Ermeni okulları
İstanbul’daki Rum ve Ermeni Patrikhanelerine bağlı idi. Yahudi Mektepleri ise
hahamlar tarafından idare ediliyordu. Öte yandan, Çanakkale’de 19. yüzyılın
son çeyreğinde ecnebi okulu olarak Alyans İsraelit, Katolik ve Protestan mektepleri
açılmıştır. Maarif Nizamnâmesi, idadi seviyesinden itibaren Müslim-Gayrimüslim
erkek çocuklarının Türkçe eğitim veren karma okullarda okumasını
öngörüyordu. Osmanlı hükümeti, böylece, hem devletin ihtiyaç duyduğu kadroların
yetiştirilmesini hem de Müslim ve Gayrimüslim çocuklarını kaynaştırmayı
ve Osmanlıcılık ideali etrafında birleşmelerini hedefliyordu. Çanakkale’de 1888 yılında idadi mektebi açıldı. Bu okul 1911 yılında Sultani Mektebi’ne dö-
nüştürüldü. Ancak, eğitim istatistikleri Rum, Ermeni ve Yahudi unsurların bu
okullara rağbet etmediklerini göstermektedir. I. Dünya Savaşı Çanakkale’de eğitim
faaliyetinin kesilmesine sebep olmuştur. Öte yandan, özellikle I. Dünya Savaşı
esnasında yaşanan göç ve tehcirin yanı sıra 1923 yılından başlayan TürkYunan
nüfus mübadelesi Çanakkale’nin demografik yapısını değiştirmiştir.
|