|
Derginin Adı:
|
Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi
|
|
Cilt:
|
2016/5
|
|
Sayı:
|
1
|
|
Makale Başlık:
|
ESKİ TÜRKLER ÇEK YAZAR MIYDI?
|
|
Makale Alternatif Dilde Başlık:
|
WERE ANCIENT TURKS WROTE CHECK?
|
|
Makale Eklenme Tarihi:
|
12.06.2016
|
|
Okunma Sayısı:
|
1
|
|
Makale Özeti:
|
Ticaret mekanizması aslında iki temel faaliyete bağlı olarak gerçekleşir:
Satma ve alma. Bu bağlamda aslında temel yahut ikincil bir ihtiyacın
karşılanması gayesine dayanan ticaret, Türklerde tarihin en eski
dönemlerinden beri gerek iktisadi gerekse de siyasi ilerlemenin ana
esaslarından birini oluşturmaktadır. Eski Türk devletlerinde yahut
topluluklarında insanların gerek ellerinde bulunmayan malları başkalarından
temin etme gerekse de ihtiyaç fazlası mallarını satarak gelir temin etme
şeklinde cereyan eden ticari faaliyetleri hep olmuştur. Bu faaliyetler
başlangıçta trampa yani değiş-tokuş esasına dayalı olarak
gerçekleştiriliyorken (ki bu değiş-tokuşlarda Türkler çoklukla atı ve değerleri
kürkleri kullanırlardı) sonraları hem başka milletlerden elde ettikleri bilhassa
7. yüzyıldan itibaren de altın, gümüş, bakır gibi değerli madenlerden kendi
ürettikleri paraları kullanmaya başladılar. Devlet olmanın siyasi gücünü ticari
faaliyetlerinde de devreye sokarak Uygurlardan itibaren kumaş ve kâğıt
parayı da dolaşıma sokma başarısını gösterdiler. Ticaretin evrensel niteliği
Türklerin Müslüman dünyaya dâhil olmasıyla ayrı bir boyut kazandı. Doğu
Akdeniz’i önemli bir ticari coğrafyaya dönüştürmüş Müslüman tüccarların
IX. yüzyıldan itibaren kullandıkları yeni bir ödeme sistemiyle karşılaştılar.
Bu, bir tüccarın vermiş olduğu siparişin bedelinin kendi hesabından
ödenmesini kayıt altına alan yazılı bir belge niteliği taşıyan ve Farsça şāh
kelimesinin farklı bir anlam ve kullanım boyutu kazanmasıyla ortaya çıkmış
olan çak “çek” (> Ar. ṣakk) sistemi idi.
Bu çalışmada Farsça şāh > çāk > Türkçe çek kelimesinin 1356 tarihinde
yazılmış olan Kitâbü’l-Ef’âl’den hareketle Türkçenin tarihî metinlerinde ilk
defa tanıklanması konusuna değinilecek ve buradan hareketle eski Türklerin
hukuki ve iktisadi bir belge olarak çeki kullanmaları konusu işlenecektir.
|
|
Alternatif Dilde Özet:
|
Commerce mechanism actually exists based on two main actions: Selling
and buying. In this context, in fact, commerce, bounding to the aim of
meeting a basic or a secondary need, has constituted the one of the main
rudiments both economical and political development since the oldest time of
the history for Turks. In old Turkish states or societies there were always
commerce activities both supply the goods that they did not have from others
and generate revenue by selling the surplus goods. While in the beginning
these activities were done basing on the bartering namely exchanging (Turks used to use mostly horses and valuable furs in these barters), later on they
started to use the coin gained from the other nations and especially since the
7th century they started to use the coins that they own produced from the
valuable metals such as gold, silver and copper. With the help of the political
power of being a state they succeeded in circulating rag money and fabrics
money since Uigurs. The universal quality had a variant aspect with the
partaking of the Turks in the Muslim World. They met a new payment
system that the Muslim traders, who changed the East Mediterranean into an
important commercial geography, used since 9th century. This was a çak
‘check’ (> Ar. ṣakk) system which emerged with acquiring dimension of a
different meaning and usage of the word şāh in Persian and had the feature of
written document recording to be paid from his account of the value of order
which a merchant gone.
In this study, Persian šāh > čāk and Turkish çek word recorded in Turkish
history for the first time referenced to Kitâbü’l-Ef’âl written in 1356 will be
mentioned and from this point of view, the subject about the usage of the
check of old Turks as a judicial and financial document will be had.
|