|
Derginin Adı:
|
Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi
|
|
Cilt:
|
2016/5
|
|
Sayı:
|
2
|
|
Makale Başlık:
|
KARAHANLI TÜRKÇESİNDE -ken ZARF FİİL EKİNİN KULLANIM ALANINA KATKILAR
|
|
Makale Alternatif Dilde Başlık:
|
CONTRIBUTION OF -ken ADVERBIAL SUFFIX USAGE IN KARAKHANID TURKISH
|
|
Makale Eklenme Tarihi:
|
13.07.2016
|
|
Okunma Sayısı:
|
3
|
|
Makale Özeti:
|
Karahanlı Türkçesine ait metinlerin dil özellikleri bugüne kadar birçok
çalışmaya konu olmuştur. Bu çalışmalarda çoğu zaman Dîvânu Lugati't Türk,
Kutadgu Bilig ve Atebetü'l Hakayık inceleme nesnesi olarak kullanılırken
sayılı çalışmalarda TİEM 73 ve Rylands Kur'an çevirileri de taranmıştır. Söz
dizimi bakımından çoğu zaman Türk dilinin kurallarına aykırı olsa da Türkçe
ilk Kur'an çevirileri Karahanlı Türkçesinin temel kaynakları arasındadır.
Dönemin dil incelemeleri için oldukça önemli malzemeler içermektedirler.
Karahanlı Türkçesine ilişkin yapılan çalışmalar söz konusu metinlerden de
yararlanılarak gözden geçirilirse sınırlı sayıda metinle günümüze ulaşan
Karahanlı Türkçesi dönemiyle ilgili daha doğru çıkarımlar yapılabilir. Bu
çalışmada kökeni ve kullanım alanına ilişkin çok çeşitli fikirlerin öne
sürüldüğü -ken zarf fiil ekinin Karahanlı Türkçesindeki durumu ele
alınacaktır. Dönem metinlerinde yalnızca er- fiiline eklenen ekin, hangi isim
ve fiil unsurlarının üzerine getirildiği taranan eserlerdeki verilerle birlikte
değerlendirilecektir. Bu alanda daha önce yapılan çalışmalarda zaman eki
veya sıfat fiil eki olarak değerlendirilen -r/-Ur; -mAz /-mAs ekleriyle yalın
isim unsurlarından sonra “er-ken” zarf fiilinin kullanıldığı belirlenmiştir. Bu
çalışmayla Karahanlı Türkçesinde ekin kullanım alanının düşünülenden daha
geniş olduğu ortaya konmuştur. Buna göre “erken” zarf fiili, sıfat fiil ekleri -
ġlı; -mIş; -r/-Ar/-Ur; -mAz/-mAs’tan sonra; yalın isim türünden sözcüklerden
sonra; -DA bulunma durumu ekinden sonra ve -In vasıta ekinden sonra
kullanılabilmektedir.
|
|
Alternatif Dilde Özet:
|
The texts belonging to Karakhanid Turkish have been the subject of
various studies. While most of these studies focused mainly on Divanu
Lugati’t Turk, Kutadgu Bilig and Atebetü'l Hakayık, a number of them also
scrutinized TİEM 73 and Rylands Qur’an translations. Although mostly
incompliant with Turkish syntax, Qur’an translations to Turkish are among
the main sources of Karakhanid Turkish. These works comprises substantial
material for language studies. Due to the limited sources of Karakhanid
Turkish that survived until today, more accurate derivations of Karakhanid
Turkish can be obtained by making use of Qur’an translations. This study
will scrutinize the -ken adverb suffixes, where various opinions on its root and usage exist, focusing on its status in Karakhanid Turkish. This study will
analyze the usage of this adverb, that mainly suffixes to er- verb in the
contextual texts, on which noun and verb elements. It will be asserted that
“er-ken” adverb is used after simple noun elements and suffixes that are
attributed as tense and participle suffixes such as –r/-Ur; -mAz/-mAs. This
study reveals that the suffix has a more widespread usage in Karakhanid
Turkish than the common opinion exists among Turkish study circles. It is
also highlighted that “er-ken” adverb was used after participle suffixes such
as –ġlı,-mIş; -r/-Ar/-Ur; -mAz/-mAs, after single nouns and –DA exisitence
proposition suffix and -In instrument suffix.
|