|
Derginin Adı:
|
Çankırı Karatekin Üniversitesi Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi
|
|
Cilt:
|
2016/4
|
|
Sayı:
|
2
|
|
Makale Başlık:
|
Abbâsî Halifesi Mütevekkil’in Türk Nüfuzunu Sonlandırma Çabaları
|
|
Makale Alternatif Dilde Başlık:
|
Efforts of Abbasid Khalifa al-Mutawakkil to Terminate Turkish Influence
|
|
Makale Eklenme Tarihi:
|
30.10.2016
|
|
Okunma Sayısı:
|
4
|
|
Makale Özeti:
|
232-247/847-861 yılları arasında hilafet makamında kalan Abbâsî halifesi Mütevekkil
Alelllah kendisinden önceki halife kardeşi Vâsık’ın veliaht tayin etmeksizin
ölümünden sonra Abbâsî ordusundaki Türk komutanların desteği ile devlet adamları
tarafından halife seçilmiştir. Halife Mütevekkil, Türk komutanların desteği ile halife
olmasına karşın onların kendisi ve devlet yönetimi üzerindeki baskı ve sultalarından
rahatsızlık duymaktaydı. Mütevekkil hilafeti boyunca devlet idare mekanizmasını
tamamen ele geçirmiş Türk komutanların nüfuzunu kırma ve kendi otoritesini yerleştirmek
için mücadele etmiştir.
Halife Mütevekkil, devlet yönetimindeki Türk sultasını yıkmak amacıyla
ilk iş olarak kendisinden sonra devlet yönetimindeki en etkin kişi olan Türk komutanların
lideri, ordu komutanı İnak et-Türkî’yi diğer Türk komutanlara öldürtmüştür.
Türklerle olan iktidar mücadelesini Türkler için inşa edilmiş olan Samerra şehrinde
kazanamayacağını bilen Halife Mütevekkil, devlet merkezini Arap milliyetçiliğinin
daha yoğun olduğu Şam’a taşımak istemiş, ancak bu girişiminde başarısız olmuştur.
Mütevekkil ’in devlet yönetimi üzerindeki Türk nüfuzunu kırmak için ordudaki Türk
unsurun gücünü dengelemek maksadıyla Berberi, Arap,ve Ermeni gibi milletlerden
askeri birlikler kurmuştur. Ancak Halife Mütevekkil’in bu girişimi, devlet bünyesinde
birbirine rakip iki ordunun oluşması sebebiyle devletin bütünlüğünü tehdit edebilecek
kadar büyük bir tehdit haline gelmiştir.
Halife Mütevekkil’in Türk komutanların devlet idaresindeki baskısını kırma
çabaları hayatına mâl olmuştur. Halifenin oğlu Muntasır’la işbirliği yapan Türk
komutanlar,4 Şevval 247/ 11 Aralık 861 tarihinde hilafet sarayını basarak Mütevekkil’i
öldürmüşlerdir. Bu eylem İslam tarihinde özel koruma birlikleri tarafından
halifeye karşı işlenen ilk cinayettir. Bu durum Abbâsî devletinde Türklerin iktidarı
tamamen ele geçirdiklerini göstermektedir. Halife Mütevekkil’in Türklerden oluşan
özel birliklerce öldürülmesiyle Abbâsî Devleti gerileme dönemine girmiştir. Bu dönemde Türk komutanların elinde oyuncak haline gelen Abbâsî halifeleri, Türklerin
iradesi yönünde hareket edecekler, aksi takdirde makamlarından hatta hayatlarından
olacaklardır.
|
|
Alternatif Dilde Özet:
|
Al-Mutawakkil ʿala Allah who was Abbasid khalifa between the years 232-247/847-
861 was selected khalifa by statesmen with the support of Turkish commanders in
Abbasid army after the previous khalifa Vasik’s death without appointing his crown
prince. Although Khalifa Al-Mutawakkil became khalifa with the support of Turkish
commanders, he was troubled with their pressure and authority on him and state
government. Al-Mutawakkil seized management mechanism entirely throughout his
caliphate and struggled to diminish influence of Turkish commanders and to
establish his authority.
Military commander Inak et-Türki -who is most effective person in
government was murdered by other Turkish commanders with the order of Al-
Mutawakkil to demolish Turkish authority in government as the first job. Khalifa
Al-Mutawakkil knew that he would not gain struggle for power with Turks in
Samerra city which was built for Turks. Therefore, he wanted to move the
government center to Damascus where has more intensive Arabic nationalism, but
he failed in this initiative. Al-Mutawakkil constituted military units which forms of
Barbary, Arab, Negroid and Armenian nations to balance the power of Turks in
army. However, Khalifa Al-Mutawakkil’s this initiative had became a major threat
that it would threat the integrity of state because of formation of two opponent army
within the state.
The efforts of undermining pressure of Turkish commanders in state
administration cost Khalifa Al-Mutawakkil’s own life. Turkish commanders raided
caliphate palace and killed Al-Mutawakkil by collaborating with Al-Muntasir the
son of Khalifa on 11 December 861. This action is the first homicide against the
Khalifa by special protection troops in Islamic history. This situation indicates that
Turks seized the power entirely in Abbasid state. Abbasid state took a period of
regression after Khalifa Al-Mutawakkil murdered by special troops who formed of
Turks. In this period, Abbasid caliphates who became putty in Turkish commanders’
hands, had to moved in the direction of Turks, other way they would lose their
positions even their lifes.
|