|
Derginin Adı:
|
Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi
|
|
Cilt:
|
2016/5
|
|
Sayı:
|
4
|
|
Makale Başlık:
|
TÜRKİYE TÜRKÇESİ AĞIZLARINDA -GAl EKİ
|
|
Makale Alternatif Dilde Başlık:
|
-GAl SUFFIX IN THE DIALECTS OF TURKISH IN TURKEY
|
|
Makale Eklenme Tarihi:
|
12.01.2017
|
|
Okunma Sayısı:
|
1
|
|
Makale Özeti:
|
Oldukça zengin bir yapım eki varlığına sahip olan Türkçede bazı yapım ekleri çok nadir görülür. Dil tarihi boyunca kaydedilen sınırlı sayıdaki örnekler bu nadir yapım eklerinin yapı ve işlevini tespit etmek için yeterli olmamaktadır. Böyle bir durumda başvurulması gereken ilk kaynak ağızlar olmalıdır. Ağızlar bir yazı dilinin unutulan pek çok unsurunu koruması ve yazı diline göre daha zengin gramer şekillerine sahip olması bakımından büyük bir önem taşımaktadır. Tarihî ve çağdaş lehçelerde nadir görülen eklerden biri olan -GAl ekinin yapı ve işlevinin aydınlatılmasında Türkiye Türkçesi ağızlarında yer alan bu ek ile kurulu örnek kelimeler büyük katkı sağlayacaktır. -GAl eki tarihî ve çağdaş lehçelerde birkaç kelimede, Türkiye Türkçesi yazı dilinde sadece tutkal kelimesinde görülmektedir. Ek nadir görüldüğü için ekin yapısı ve işlevi hakkında sadece birkaç çalışmada bilgi verilmiştir. Türkiye Türkçesi ağızlarındaki veriler incelendiğinde ekin -GAn / -AğAn ekleri ile işlev benzerliğine sahip olduğu görülmektedir. Türkiye Türkçesi Ağızlarında bazı kelimelerin aynı anlamda hem -GAl hem de -GAn / -AğAn eki ile türetilmiş biçimlerinin olması bu ekin -GAn / -AğAn ekinden -n > -l değişimi ile geliştiği düşüncesini uyandırmaktadır. Türkiye Türkçesi ağızlarındaki bazı veriler farklı kaynaklardan gelen birden çok -GAl ekinin olabileceğini de düşündürmektedir. Birkaç kelimede ek -GIn / -GUn eki ile aynı işlevde kullanılmıştır. Bazı kelimelerde -k- veya -GA- pekiştirme ekleri ile -l / -Al fiilden isim yapma eklerinin birleşmesinden oluşmuş bir -GAl (-k-Al veya -GA-l) eki de düşünülebilir. Tarihî ve çağdaş lehçelerde nadir görülen bu ek, Türkiye Türkçesi ağızlarında yaklaşık kırk kelime türetmiştir. -GAl eki Türkiye Türkçesi ağızlarında çoğunlukla uygunluk, elverişlilik, aşırılık, kabiliyet bildiren sıfatlar türetmiştir. Aynı zamanda aşırılık, uygunluk anlamı ile birkaç alet adı yapmıştır. Türkiye Türkçesi ağızlarında ekin çoğunlukla tek heceli tabanlara geldiği görülmektedir. Ekin -eğel, -ekel, -ğAl, -ḫal ve -gar yan biçimleri de tespit edilmiştir. Türkiye Türkçesi ağızları, tarihî ve çağdaş lehçelerde nadir görülen eklerin işlev ve yapılarının aydınlatılmasını sağlayacak, Türk dili tarihindeki pek çok sorunun çözümüne ışık tutacak verilerle dolu bir hazinedir.
|
|
Alternatif Dilde Özet:
|
Turkish has a lot of derivative suffixes but some derivative suffixes are rarely seen. Limited samples recorded throughout the history of language are not sufficient to detect the structure and functions of these rare derivative suffixes. In that case, the local dialects must be the first resource to look at. Local dialects are of great importance in terms of protecting the forgotten elements of language and having richer grammatical forms. To enlighten the structure and functions of the suffix of -GAl that is only encountered in a few words in historical and modern dialects, words that are formed with this suffix in the dialects of Turkish in Turkey will contribute a lot. The suffix of -GAl is seen in a few words in historical and modern dialects, only in the word of tutkal (glue) in the Turkish in Turkey. We can have a little information about the structure and function of the suffix as it is rarely used. Analysing the data in the dialects of Turkish in Turkey, this suffix has functional similarity with the suffixes of -GAn / -AğAn. In the dialects of Turkish in Turkey, some words have forms derived with the suffixes of both -GAl and -GAn / -AğAn in the same meaning. This arouse the idea that this suffix has developed from the suffix -GAn/ -AğAn with the -n > -l transformation. Analysed the data in the dialects of Turkish in Turkey, it is thought that there may be more than one suffix of -GAl coming from different resources. In some words it has same function wıth suffıx of -GIn /-GUn. In some words, the suffix of -GAl (-k-Al or -GA-l) that was constructed with the combination of -k- or -GA- intensification suffixes and -l/ -Al deverbal nouns can also be thought. This suffix which is rarely seen in historical and modern dialects has derived nearly forty words in the dialects of Turkish in Turkey. This suffix has derived adjectives that mean suitability, convenience, excessiveness, ability. At the same time, it has made a few tools’ names with meaning of excessiveness, convenience. In the dialects of Turkish in Turkey, this suffix is mostly added to the root with one syllable. It has been determined that the suffix has variations of -eğel, -ekel, -ğAl, -ḫal and -gar. The Dialects of Turkish in Turkey is a treasure filled with data that enlighten the formation and functions that are rarely encountered in historical and modern dialects and contribute to the solution of many problems in the history of Turkish language.
|