|
Derginin Adı:
|
Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi
|
|
Cilt:
|
2014/4
|
|
Sayı:
|
4
|
|
Makale Başlık:
|
Tursun AYUP, Uyğur Yeziq Tiliniñ Tarixiğa Dair Mesililer, Milletler Neşriyatı, Pekin 2013, 464 s.
|
|
Makale Alternatif Dilde Başlık:
|
Alternatif dilde başlık bulunmamaktadır. There is no article title in another language.)
|
|
Makale Eklenme Tarihi:
|
16.02.2017
|
|
Okunma Sayısı:
|
11
|
|
Makale Özeti:
|
Çin Türkolojisinin ünlü araştırmacılarından Tursun Ayup, 1980 yılında Geng Shi-min ile hazırladığı “Oğuzname”; Prof. Hamit Tömür ile hazırladığı “Etebetu’l-Hekayık” (Atabetü’l Hakayık) adlı çalışmasıyla Türkoloji dünyasına adını duyurmuştur. 2001 yılında Şincañ Halk Neşriyatı tarafından yayımlanan Qedimki Uyğur Til-Yeziqidiki Altun Yaruq (Eski Uygurcadaki Altun Yaruk) da araştırmacının önemli çalışmaları arasındadır.
Milletler Neşriyatı tarafından 2013’te Pekin’de yayımlanan Uyğur Yeziq Tiliniñ Tarixiğa Dair Mesililer adlı kitap Tursun Ayup’un çeşitli dergilerde yayımlanmış makalelerinden oluşturulmuştur. Vefatının 10. yılı münasebetiyle yayımlanan bu kitapta araştırmacıya ait 17 makale bulunmaktadır. Kitabın başında Merkezi Milletler Üniversitesi öğretim üyesi Erkin Ariz’in Tursun Ayup’un bilimsel çalışmaları hakkındaki değerlendirme yazısı yer almaktadır. Kitaba alınan makalelerin başlıkları aşağıdaki gibidir:
1. Uyğur Yeziq Tili Tarixini Devirlerge Bölüşniñ Ölçimi Toğrisida (Uygur Yazı Dili Tarihini Dönemlere Ayırma Kriteri Üzerine).
2. Uyğur Yeziq Tiliniñ Tereqqiyatidiki Asasliq Özgirişler ve Ularniñ Sevebliri Toğrisida
(Uygur Yazı Dilinin Gelişimindeki Temel Değişimler ve Bunların Nedenleri Üzerine).
3. “Kaşger Tili” Toğrisida Mulahize (“Kaşgar Dili” Üzerine Mülahaza).
4. Qedimki Uyğur Yazma Yadikarliqliri Heqqide Qisqiçe Çüşence (Eski Uygur Yazılı Abideler Hakkında Kısaca Açıklama).
5. Qedimki Uyğur Yeziqidiki Yazma Yadikarliqlarğa Dair Tetqiqatlar ve Uniñ Tereqqiyatiğa Nezer (Eski Uygur Yazısındaki Yazılı Abidelerle İlgili Araştırmalar ve Gelişmelere Bir Bakış).
6. Qedimki Uyğur Yazma Yadikarliqliridin “Tonyuquq Meñgü Teşi”ni Qisqiçe Tonuşturuş
(Eski Uygur Yazılı Abidelerinden “Tonyukuk Yazıtı” Hakkında Kısaca Tanıtma).
7. Qedimki Uyğur Til-Yeziqidiki “Altun Yaruq” Toğrisida (Eski Uygurca “Altun Yaruk” Üzerine).
8. Qedimki Uyğur Til-Yeziqidiki “Altun Yaruq”niñ Toqquzinçi Tüplem Yigirme Tötinçi Böliki Heqqide (Eski Uygurca “Altun Yaruk”un Dokuzuncu Cilt, Yirmi Dördüncü Bölümü Üzerine).
9. Qedimki Türk Yeziqidiki Yazma Yadikarliqlar Tilidiki Qoşma Cümle Tipliriğa Tehlil ( Eski Türk Yazıtlarının Dilindeki Bileşik Cümle Tiplerinin Tahlili).
10. İdiqut Padişahliqi Devridiki Şe’irlardin Nemuniler (İdikut Hanlığı Dönemindeki Şiirlerden Örnekler).
11. Qedimki Uyğurlarniñ Tarixi Dastani “Oğuzname” Heqqide (Eski Uygurların Tarihi Destanı “Oğuzname” Üzerine).
12. Edib Ehmed Binni Mehmud Yüknekiniñ “Etebetul Heqayiq” Namliq Şiiriy Esiri Heqqide (Edib Ahmet İbn Mahmud Yükneki’nin “Atabetü’l Hakayık” Adlı Nazım Eseri Üzerine).
13.Ottura Asiyadiki Uyğur Til-Yeziqi (Orta Asyadaki Uygur Dili ve Yazısı).
14. Uyğur Tilidiki Başqa Tillardin Qobul Qilinğan Sözlerni Qandaq Perqlendürüş Kerek
(Uygurcadaki Alıntılar Nasıl Tefrik Edilmeli).15. Uyğur Tilida Yeñi Uqumlarni İpadileşniñ Usuli ve Prinsipliri Toğrisida Mulahize
(Uygurcada Yeni Kavramları İfade Etmenin Yöntemi ve İlkeleri Hakkında Mülahaza).
16. Uyğur Tilidiki “Demek” Pe’ili Toğrisidiki Deslepki Mulahize (Uygurcadaki “Demek” Fiili Hakkında İlk Mülahaza).
17. Cuñgodiki Türkiy Tillar Tetqiqatiniñ Yeqinqi 20 Yilliq Tereqqiyati (Çin’deki Türkoloji Araştırmalarının Son 20 Yıllık Gelişimi).
Bu makalelerden ‘Kaşger Tili’ Toğrisida Mulahize ile Uyğur Yeziq Tili Tarixini Devirlerge Bölüşniñ Ölçimi Toğrisida başlıklı makale yankı uyandırmıştır. 1984 yılında Til ve Terjime dergisinin 4. sayısında basılan “Kaşger Tili” Toğrisida Mulahize adlı makalede Atabetü’l Hakayık’ın 15. yüzyıla ait bir nüshasındaki Kaşgar dili ifadesinden hareketle, Kaşgarlı Mahmud’un Divanü Lügati’t-Türk adlı eserindeki Hakaniye dili, Beşbalıklı tercüman Sınkusalı Tutun’un ifade ettiği Türk Uygur dili ile olan ilişkisini araştırmıştır. Karşılaştırmalı yöntemle yaptığı bu araştırmanın sonucunda Atabetü’l Hakayık adlı eserin iddia edildiği gibi Oğuz-Kıpçak lehçesiyle değil, Uygur-Karluk lehçesi temelindeki ortak yazı dili olan Kaşgar dili ile yazıldığını, Kaşgar dilinin eski Uygur dilinin doğrudan devamı olduğunu belirtmiştir. 2000 yılında Til ve Terjime dergisinin 5. sayısında yayımlanan Uyğur Yeziq Tili Tarixini Devirlerge Bölüşniñ Ölçimi Toğrisida adlı makalesinde ise önce yabancı Türkologların Türk lehçeleri ile ilgili tasnif çalışmalarını değerlendirmiş, tasnif çalışmalarında görülen problemleri tespit etmiş, ardından kendi görüşlerini ortaya koymuştur. Ayup’a göre, Uygur dili eski Türk-Uygur dili dönemi (5. yüzyıldan 9. yüzyıla kadar olan dönem), Orta Çağ Uygur dili dönemi (9. yüzyıldan 13. yüzyıla kadar olan dönem), Yakın Çağ Uygur dili, yani Çağatay Uygur dili dönemi (14. yüzyıldan 20. yüzyılın başlarına kadar olan dönem) ve Çağdaş Uygur dili dönemi olmak üzere dört döneme ayrılmaktadır.
Kitabın sonunda Tursun Ayup’un kaleme aldığı biyografisi ve arkadaşlarının onunla ilgili anılarına yer verilmiştir.
|
|
Alternatif Dilde Özet:
|
Alternatif dilde abstract bulunmamaktadır. (There is no abstract in another language.)
|