|
Makale Özeti:
|
Uygurlar, mizah tipleri açısından zengin Türk boylarından biridir. Her bölgenin ve şehrin hazırcevap ve nüktedan mizah tipleri vardır. Bu bağlamda Ğulca şehrinin en önemli mizah tipi Hisam Kurban’dır.
Hisam Kurban, Uygurların yetiştirdiği ünlü düşünür ve nükte ustasıdır. 1930 yılında Uygur Özerk Bölgesi’nin Gulca şehrinde dünyaya gelmiştir. Mesleği dericilik olan Hisam’ın babası Kurban Ağa, meşreplerde devamlı boy gösteren bir mizah ustasıdır. Babasının etkisi altında kalan Hisam Kurban henüz on bir-on iki yaşlarında tanınmış nüktedanlar arasında yer almaya başlar. O, nüktedanlıktaki pratik zekâsı, şaka ve fıkralarının konularının keskin ve kısa olması, fıkra ve nüktelerinde gerçek hayatı çok güzel bir şekilde ifade etmesi sebebiyle insanlar ona yaşayan Nasrettin Hoca demeye başlamıştır. Uygur Özerk Bölgesi’nde çok sevilmiş, kendisiyle ilgili filmler çekilmiş, romanlar, kitaplar, makaleler yazılmış ve üniversitelerde nükteleriyle ilgili birçok halk edebiyatı araştırması yapılmıştır.
Hisam Kurban’ın nüktelerinin eğitici yönü olarak iyimserlik, hayata bağlı ve ümitli olma, özeleştiri yapabilme, hoşgörülü ve tedbirli olabilme, içki alışkanlığının kötülüğü, cimri olmama, evlilikte uyumlu davranabilme, rüşvet ve yolsuzluk, görgülü olma sayılabilir. Onun nüktelerinde Uygur toplumunun siyasi, sosyal, kültürel yapısının izleri vardır.
Çalışma üç bölümden oluşmaktadır:
“Hisam Kurban ve Onun Kişiliği” başlığını taşıyan Birinci Bölüm’de Hisam Kurban’ın hayatı ve sanatçı kişiliği, Hisam Kurban’ın eğitimci kişiliği, Hisam’ın nüktelerinin derlenmesi ve araştırılmasının tarihi süreçleri, Hisam Kurban’ın doğup büyüdüğü ortam olan İli şehri anlatılmıştır.
“Nükte ve Hisam Kurban Nükteleri Hakkında” başlığını taşıyan İkinci Bölüm’de nükte, Hisam’ın yaratıcılık hayatı, Hisam nüktelerinin tezahürü, Hisam ve Uygur halk nükteleri, İli şivesindeki mizahî adetler ve Hisam nükteleri, Hisam nüktelerinin sınıflandırılması; Hisam nüktelerinin dönemlerine göre sınıflandırılması; İlk dönem nükteleri, kültür devrimi dönemi nükteleri, 1980 sonrası nükteler; Hisam nüktelerinin içeriklerine göre sınıflandırılması; Hicvî nükteler, mizahî nükteler, eğlencirici nükteler incelenmiştir. Hisam nüktelerinin temel konu özellikleri Hisam nüktelerinde gerçeklik olgusu, Hisam nüktelerinde çocuk tiplemesi, Hisam nüktelerinde kadın tiplemesi, Hisam nüktelerinde Hisam tiplemesi anlatılmış; Uygur edebiyatında Hisam, Uygur edebiyatında Hisam nükteleri; Uygurca öğretiminde Hisam nükteleri ve nüktelerinin yeri ve önemi, Uygurca ders kitaplarında Hisam nüktelerinin yeri ve önemi değerlendirilmiştir.
“Metinler ve Tercümeler” başlıklı Üçüncü Bölüm’de Hisam nüktelerinden metinler ve tercümelerine yer verilmiştir. Çalışmada toplam 448 nükte yer almaktadır.
Eserin “Kaynaklar” bölümünde, çalışmada yararlanılan yirmi altı kaynak, yazarların soyadına göre alfabetik olarak sıralanmıştır. Eserin sonunda “Sözlük” bölümü oluşturulmuş okuyucuların metinleri anlamaları açısından kolaylık sağlanmıştır.
Uygur mizah tiplerinden Hisam Kurban’ı konu alan bu çalışması dolayısıyla Dr. Erkin Emet’i kutlar, yeni çalışmalarında başarılar dileriz.
|