|
Makale Özeti:
|
1. Tanınmış Uygur bilgini, şâir ve yazar Ahmet Ziyaî (1913-1989), Kutadgu Bilig'in çağdaş Uygurcaya yapılan manzûm çevrisinde en büyük emeği geçen şahıstır. Onun bu yazısı Uygurlara Kutadgu Bilig hakkında umumî bilgi vermek amacıyla yazılmış ve ilk önce Şincang İctiamî Penler Tetḳiḳati (Şincang Sosyal Bilimler Araştırmaları) dergisinde 1984 yılında yayınlanan 4. sayıda yayınlanmıştır. Sonradan söz konusu yazı, Ḳutadğu Bilik Heḳḳide Bayan (Kutadgu Bilig Hakkında Beyan) ve Ahmet Ziyaî Eserliri (Ahmet Ziyaî Eserleri) adlı kitaplarda dercolunmuştur. Bu iki kitabın sonuncusu 1987'de Şincang Helk Neşriyati tarafından yayınlanmıştır. Yazının Türkçe aktarması ise aynı kitaptaki nüshasına (133-216. sayfalar arasıda verilmiş) göre yapılmıştır.
2. Kutadgu Bilig'in çağdaş Uygurcaya yapılan manzûm çevirisi ve transkripsiyonu, aynı eserin R. R. Arat tarafından hazırlanan transkripsiyonu ve mensûr tercümesine göre yapılmış ve eserde yan yana olarak verilmiştir. Böyle olduğu halde, Uygur bilginleri tarafından yapılan transkripsiyon, birçok noktada R. R. Arat'ın kurduğu transkripsiyondan ayrılmaktadır. Bilgin, bu yazıda geçen beyitlerin transkripsyonu için genellikle R. R. Arat tarafından yapılan transkripsyonu esas almıştır. Bunun yanı sıra, bazı beyitlerin transkripsiyonu için eserin 1984'te Pekin'de yayınlanan nüshasına da dayanmıştır. Pekin nüshasına dayanan beyitlerde görülen farklı noktaları ayrıca tanıtmak için sözcüklerin R. R. Arat'ın transkripsiyonundaki şekli dipnotta ayrı gösterildi. Ancak metnin imlasında R. R. Arat'ın uyguladığı imla yöntemi tatbik edildi.
3. Bu yazıda söz konusu olan eser ve yazarının adı, Şincang Uygur Özerk Bölgesinde “Ḳutadğu Bilik” ve “Yüsüp Ḫas Hacip” şeklinde kabul edilmiştir. Bu yazının Türkçe aktarmasında ise, bu adlar aynı şekilde değil, aksine günümüzde Türkiye, Danimarka, Almanya, Rusya, Amerika ve diğer birçok ülkede kabul edilen şekline göre ''Kutadgu Bilig'' ve “Yusuf Has Hacib” şeklinde verildi.
4. Yazıda geçen beyitlerin tercümesi için A. Ziyaî, eserin kendisi tarafından çağdaş Uygurcaya yapılan manzûm çevirisini kullanmış, aktarmada, aynı beyitlerin Türkiye Türkçesindeki çevirisi için, Kutadgu Bilig'in R. R. Arat tarafından yapılan mensûr çevirisinin 2003’te TTK tarafından yayınlanan 8. baskısı esas alındı.
5. Büyük bilgin A. Ziyaî, istifade ettiği Rusça, Türkçe ve Özbekçe kaynakların adlarını dipnotta Çağdaş Uygurcaya çevirip göstermişti. Aktarma yaparken biz bunları günümüzde uluslarası ilim sâhasında uygulanmakta olan yönteme göre aslî şekli ile gösterdik.
|