|
Makale Özeti:
|
Dil öğretiminde temel ilke, dilin kime, ne zaman, ne kadar (hangi seviyede), niçin ve nasıl öğretileceğinin planlanmasıdır. Bu planlamada temel hedef öğrencidir. Öğreniciye hedef dilde konuşma, dinleme, yazma ve okuma becerilerinin kazandırılabilme sürecini etkileyen durumlardan biri de öğrencinin ana lehçesi ile hedef lehçe arasındaki benzerlik veya farklılıklardır. Diller ve lehçelerin birbirleriyle olan ilişkileri bu dilleri konuşan insanların diğer dil veya lehçeyi öğrenebilmesini de etkilemektedir. Türk dili; göç, fetih politikası, işgal/istila, sürgün ve çeşitli siyasi nedenlerden dolayı 19. yüzyıldan itibaren yirmi bir farklı yazı diline (lehçe) ayrılmıştır. Yaklaşık yüz yıllık bir dönemde birbirlerine yabancılaştırılmış Türk halklarının Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra yakınlaşmaya başlaması, özellikle de Türk dünyasından çeşitli nedenlerle Türkiye’ye gelen soydaşların ihtiyaçları, Türkiye Türkçesinin çeşitli Türk boylarına mensup kişilere öğretilmesi sorununu ortaya çıkarmıştır. Çağdaş Türk lehçeleri, yönlere göre, “Güney-Batı (Oğuz)”, “Güney-Doğu (Karluk)”, “Kuzey-Batı (Kıpçak)”ve “Kuzey-Doğu (Sibirya)” gruplarına ayrılmaktadır. Her bir grup içerisinde yer alan lehçelerin diğer lehçelerle anlaşılabilirlik oranları yüksektir. Bu oranın çok yüksek olduğu iki lehçe “Güney-Batı (Oğuz) grubu” içerisinde yer alan Türkiye Türkçesi ile Azerbaycan Türkçesidir. Türkiye Türkçesinin Azerbaycan Türklerine öğretimini zorlaştıran en önemli etken, bu iki lehçe arasındaki benzerliklerdir. Bu zorluk, iletişim sürecinde kullanılan “kod”ların yakınlığı ve ana lehçedeki bazı ses, biçim ve söz dizimi özelliklerinin hedef lehçeye bulaştırılmasından kaynaklanmaktadır. Bu durum ise öğrenicilerin birbirine karışmış lehçelerle iletişim kurmaya çalışmasına neden olmaktadır. Konuşma, dinleme, yazma ve okumada görülen bu hatalara rağmen iletişimin büyük oranda gerçekleşmesi ise bu hataların tespitini ve düzeltilmesini zorlaştırmaktadır. Bu çalışmada, Bakü Yunus Emre Enstitüsünde Türkçe kurslarına katılan ve Bakü Devlet Üniversitesinin Türkoloji Bölümünde eğitim gören Azerbaycanlı öğrencilerin, Türkiye Türkçesini kullanırken yaptıkları hatalar ve bu hataların nedenleri tespit edilerek incelenmiş ve bu incelemelerden hareketle Türkiye Türkçesinin Azerbaycan Türklerine daha etkili bir şekilde öğretilebilmesi için program, ders malzemesi ve yönteme dair birtakım öneriler sunulmuştur.
|