|
Makale Özeti:
|
İnsan topluluklarının birlikteliğini tesis eden unsur şüphesiz ki kültürdür. Kültür, insanların konuşmadan giyime, yeme içme alışkanlıklarından “doğru” “yanlış” algılarına kadar hayatın her aşamasını etkileyen temel unsurdur. İnsan hayatı için bu kadar vazgeçilmez olan kültürün gelecek nesillere aktarılmasında kullanılan en önemli araç sözdür. Bu aracın kültür atmosferi içerisinde oluşturduğu ortam da “sözlü kültür ortamı”dır. Sahip oldukları kültürel unsurları gelecek nesillere aktarma kaygısını taşıyan insanoğlu sözlü kültür ortamını oluşturmuş, bu ortam içerisinde ürettiği/yarattığı ürünlerin farklı formlarla kalıcılığını sağlamıştır. Sözlü kültür ortamında üretilen/yaratılan ürünler yazının gündelik hayatın içine girmesiyle yazıya geçirilmeye başlamışlardır. Yazıya geçirilen sözlü kültür unsurları her ne kadar dinamik yapılarını kaybetse de aktarılma eylemi devam ettiği için yeniden yazıldığı her dönemin ve toplumun izlerini bünyesine katmıştır. Bu durum özellikle başka bir kültür ortamında üretilen ürünlerin farklı kültür coğrafyalarına aktarımı ya da adaptosyonu sırasında çok sık görülmektedir. Çünkü bir ürünü bünyesine katan kültür, ona kaçınılmaz olarak kendinden unsurlar katar. Hint sözlü kültür ortamında üretilen/yaratılan Pança Tantra anlatmaları dünyayı çepeçevre dolaşmış, girdiği her kültür ortamından bünyesine bir şeyler katmıştır. Pança Tantra anlatmalarının özellikle İbnü’l-Mukaffa tarafından tarafından Pehlevîceden Arapçaya tercümesi sırasında önemli değişikliklere uğradığı görülmektedir. İbnü’l-Mukaffa tercüme sırasında anlatmaların orijinalinde bulunmayan yeni bölümler ve yeni hikâyeleri eserine eklemiş, ona yeni bir çehre kazandırmış, hatta bu tercümeden sonra Pança Tantra anlatmaları Kelile ve Dimne hikâyeleri ismiyle anılmaya başlamıştır. Mukaffa’nın bu tercümesi Kelile ve Dimne hikâyelerinin dünya dillerine yayılmasında büyük rol oynamıştır. Kelile ve Dimne hikâyelerinin bir başka önemli tercümesi ise Hüseyin Vâiz-i Kâşifî’nin İbnü’l-Mukaffa’nın eserinden Farsçaya çevirdiği Envâr-ı Süheylî adlı eseridir. Bu eser, İbnü’l-Mukaffa’nın eserinden gerek kurgu ve gerekse hikâye sayısı bakımından büyük farklılıklar taşımaktadır. Türk edebiyatında ise Kelile ve Dimne hikâyeleri özellikle Doğu Türkçesiyle pek çok kez tercüme edilmiştir. Anadolu sahasında ise bilinen sadece iki tercümesi bulunmaktadır. Bunlardan birisi Kul Mes’ud tercümesi bir diğeri de Hüseyin Vâiz-i Kâşifî’nin Envâr-ı Süheylî adlı eserine dayanan Filibeli Alâaddîn Ali Çelebi’nin Hümâyûn-nâme adlı eseridir. Bu çalışmada, “sözlü kültür ortamı” kavramı etrafında ana hatlarıyla çizilen bir çerçeveden sonra Hint sözlü kültür ortamının bir ürünü olan Pança Tantra anlatmalarının tercüme marifetiyle dünyadaki farklı kültürlerde kat ettiği mesafe ortaya konmaya çalışılmıştır.
|