|
Derginin Adı:
|
Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi
|
|
Cilt:
|
2018/1
|
|
Sayı:
|
39
|
|
Makale Başlık:
|
Türkmen Türkçesinde -(I)p / -(U)p Eki ve İşlevleri
|
|
Makale Alternatif Dilde Başlık:
|
Suffixes –(I)p /–(U)p and Their Functions in Turkmen Turkish
|
|
Makale Eklenme Tarihi:
|
20.07.2018
|
|
Okunma Sayısı:
|
1
|
|
Makale Özeti:
|
-(I)p / -(U)p eki Türk dilinin tarihî gelişimi süresince çoğunlukla zarf-fiil eki olarak kullanılmıştır. Bu ekin getirildiği sözcükler cümlenin ana yargısını “durum, zaman, tarz gibi yönlerden niteler. Türkiye Türkçesinde çoğunlukla durum ve tarz bildiren “-ArAK” zarf-fiil eki Türkmen Türkçesinde kullanılmadığından bu zarf-fiil ekinin işlevini Türkmen Türkçesinde -(I)p / -(U)p eki üstlenmiştir. Bu ek günümüz Türkmen Türkçesinde yukarıda belirtilen işleviyle çoğu zaman durum ve tarz ifade eden zarf-fiiller teşkil eder. Bunun yanında getirildiği sözcüğü kendisinden sonraki yardımcı fiillere bağlayarak tasvir fiili de teşkil ettiği görülür. Türkiye Türkçesinde süreklilik ve çıkma ifade eden tasvir fiillerinin; Türkmen Türkçesinde ise yeterlilik, tezlik süreklilik, süreç, bitiş, çıkma ve başlama ifade eden tasvir fillerinin teşkilinde görev yaptığı görülür. Bu ek bitmiş, tamamlanmış yargıları başka bir yargıya bağlama gibi bir işleve sahip olduğu için diğer çağdaş Türk lehçelerinde olduğu gibi Türkmen Türkçesinde de zamanla zarf-fiil eki işlevinin yanında, öğrenilen geçmiş zaman kipinin teşkilinde kullanılmıştır. Türkmen Türkçesinde özellikle teklik ve çokluk ikinci ve üçüncü şahısların öğrenilen geçmiş zaman teşkilinde bu ekin kullanıldığı görülür. Bu ek Türkmen Türkçesinde kendisinden sonra “-DIr” bildirme ekiyle birleşmek suretiyle öğrenilen geçmiş zaman teşkilinde kullanılır.
|
|
Alternatif Dilde Özet:
|
Suffixes –(I)p and –(U)p have been used as verbal adverb suffixes during the historical development of Turkish language. When these suffixes are added, verbs modify the central meaning in terms of ‘situation, time and style.’ Therefore, they are used instead of the verbal adverb suffix (– arak), not used in Turkmen Turkish, that is used to refer to situation and style. These suffixes mostly form verbal adverbs stating situation and style with their function mentioned above in Turkmen Turkish. Besides, when they are added to verbs, they form descriptive verbs by attaching verbs to auxiliary verbs. In this case, it has been seen that they take role in the formation of descriptive verbs that refer to sufficiency, quickness, duration, process, ending and starting. As these suffixes have the function of attaching completed conclusions to another conclusion, they have lost their verbal adverb function in time in Azerbaijani Turkish as in Turkmen Turkish and have been used as past perfect tense. These suffixes are used especially in second-person singular and plural in past perfect form in Turkmen Turkish. They are used in the form of past perfect tense when followed by the ( -dır) affix.
|