|
Makale Özeti:
|
Karahanlı devrinden itibaren Doğu Türkçesi metinlerinde -(X)p turur şeklinde yeni bir çekim eki karşımıza çıkar. Başlangıçta hem şimdiki zaman hem de öğrenilen geçmiş zaman işlevinde kullanılan ekin takip eden dönemlerde öğrenilen geçmiş zaman işlevi yaygınlık kazanmıştır. Ek, ortaya çıkmasından kısa süre sonra -(X)p turur > -(X)p DUrUr > -(X)ptUr > -p biçimlerine dönüşmüş; günümüz Türk yazı dilleri kurulana kadar da bunlar değişen sıklıkla kullanılmıştır. Başlangıçtan bugüne şahıs zamiri menşeli eklerle çekimlenen bu yeni biçimde, özellikle I. ve II. şahıslarda turur ve değişikleri çok defa düşürülmüştür. III. teklik şahısta ise -(X)p turur hâkim iken yer yer turur ve değişiklerinin kullanılmadığı da görülmektedir: barıp turur ~ barıpdurur ~ barıptur ~ barıp “varmış, vardı, varır, varıyor”. Eski Türkçeye nazaran yeni sayılan bu biçimbirim günümüzde bütün Türkistan - Kazak, Kırgız, Karakalpak, Özbek, Türkmen, Uygur - Türk lehçelerinde varlığını sürdürmektedir. Bu biçimbirim ayrıca Azerbaycan ve Kerkük ile Kafkasya’daki Nogay Türkçesinde de bulunur.
|