|
Makale Özeti:
|
Günümüzde gündelik işlerde kullanılan ve Türkçe Sözlük’te “bir yere çıkmaya veya bir yerden inmeye yarayan basamaklar dizisi” olarak tanımlanan “merdiven”, tarihî dönemlerde sadece bir alet olarak değil, içerisinde barındırdığı sembol ve imgelerle de hem dünya hem de Türk kültürü için önemli bir unsur olmuştur. Bilindiği üzere ilk insanların kullandıkları ilk aletlerden birisi merdivendir. Dolayısıyla merdiven bütün insanlık için önemli bir araç olmuştur. Bu çalışmada Altay dillerinden başlanarak tarihî Türk yazı dillerinden Eski Uygur Türkçesi, Karahanlı Türkçesi, Kıpçak Türkçesi, Harezm Türkçesi, Çağatay Türkçesi, Eski Anadolu Türkçesi ve Osmanlı Türkçesinde “merdiven” anlamında kullanılan sözcükler tespit edilecektir. Elde edilen veriler sonucunda Türklerin bu aleti başlangıçta hangi milletten öğrendiği belirlenecek, sözcük alıntıysa alıntılandığı dil ile olan ilişkisine kısaca değinilecektir. Daha sonra günümüz Türk lehçelerinden Türkiye Türkçesi ve ağızları başta olmak üzere Tatar, Başkurt, Kırgız, Kazak, Karaçay-Malkar, Nogay, Yeni Uygur, Özbek, Türkmen, Azerbaycan, Çuvaş, Hakas, Altay ve Yakut Türkçelerinde “merdiven” anlamına gelen sözcükler tespit edilecektir. Bu verilerden de hareket edilerek Türk dünyasında hangi sözcüğün sık kullanıldığı belirlenecektir. Ayrıca bu çalışmanın amaçlarından birisi de “merdiven” anlamına gelen sözcüklerden hareket ederek Türkiye Türkçesi ağızlarının bölgelere göre hangi sözcüğü daha sık kullandığını tespit etmek, fonetik ve morfolojik bazı farklılıkları belirlemek ve ağızlarda tanıklanan sözcükleri Çağdaş Türk lehçeleriyle karşılaştırmaktır.
|
|
Alternatif Dilde Özet:
|
The staircase, which is used in daily work today and defined in the Turkish Dictionary as a series of steps for ascending or descending from a place, has been an important element for both world and Turkish culture in historical periods, not only as a tool but also with the symbols and images it contains. As it is known, one of the first tools used by the first people was the ladder. Therefore, the ladder has been an important tool for all humanity. In this study, the words used in the meaning of ladder in Old Uyghur Turkish, Karakhanid Turkish, Kipchak Turkish, Khwarazm Turkish, Chagatai Turkish, Old Anatolian Turkish, and Ottoman Turkish, starting from Altaic languages, will be determined. As a result of the data obtained, it will be determined from which nation the Turks initially learned this tool, and if the word is borrowed, its relationship with the language from which it was taken will be briefly mentioned. Afterward, the words meaning ladder in Tatar, Bashkir, Kyrgyz, Kazakh, Karachay-Malkar, Nogay, Yeni Uyghur, Uzbek, Turkmen, Azerbaijan, Chuvash, Khakas, Altai and Yakut Turkish, especially in Turkish, will be determined. Based on this data, it will be determined which word is frequently used in the Turkic world. In addition, one of the aims of this study is to determine which word is used more frequently in Turkish dialects according to regions, to determine some phonetic and morphological differences, and to compare the words witnessed in the dialects with Contemporary Turkish dialects.
|