|
Derginin Adı:
|
Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi
|
|
Cilt:
|
2014/3
|
|
Sayı:
|
4
|
|
Makale Başlık:
|
TÜRKÇE ÖĞRETİMİ ÇERÇEVESİNDE YAZINSAL BİR METİN ÇÖZÜMLEME ÖRNEĞİ OLARAK REFİK HALİT KARAY’IN GARİP BİR HEDİYE’Sİ
|
|
Makale Alternatif Dilde Başlık:
|
REFIK HALIT KARAY’S GARIP BIR HEDIYE AS A SAMPLE OF LITERARY TEXT PARSING IN THE FRAME OF TURKISH TEACHING
|
|
Makale Eklenme Tarihi:
|
25.12.2014
|
|
Okunma Sayısı:
|
3
|
|
Makale Özeti:
|
Altmışlı yıllardan itibaren ‘metin çözümlemesi’ alanında çeşitli yöntemler geliştirilmiş; kuramsal yaklaşımlar ve çeşitli metinler üzerinde gerçekleştirilen uygulamalar metne yeni açılardan bakılabileceğini göstermiştir. Tümce ötesi dilbilim çalışmalarıyla başlayan bu kuramsal yaklaşımlardan metindilbilim, kendine özgü araştırma yöntemleri geliştirmiştir. Metindilbilimin ‘bağlaşıklık, bağdaşıklık, amaç, durumsallık, kabul edilebilirlik, bilgisellik, metinler arası ilişki’ gibi metinsellik ölçütleri vardır. Bu ölçütlerden ‘bağlaşıklık’ ve ‘bağdaşıklık’, metindilbilimsel incelemelerde ana yapıyı ortaya koymada en çok başvurulan ölçütlerdendir. Bağlaşıklık metnin küçük ölçekli yapısıyla yani, ardışık sözceler arasındaki dilsel bağıntılar ile ilintiliyken, bağdaşıklık metnin büyük ölçekli yapısıyla yani, metindeki sözcelerin anlamsal bir bütünlük içinde algılanmasını düzenleyen mantıksal bağıntılar ile ilintilidir. Yazınsal metinler dilin en güzel kullanım örneklerinin sergilendiği metinlerdir. Diğer metin türlerinden farklı olarak daha dolaylı ve örtük bir dilin kullanıldığı, ilk okunuşta çözümlenemeyen özel bir anlam zenginliğine sahip metinlerdir. Bir yazınsal metin örneği olarak öyküler, bir oturuşta okunacak kısalıkta, az sözcükle çok şeyin anlatıldığı özlü metinlerdir. Öyküde, yaşanmış ya da yaşanabilecek şekilde tasarlanmış olaylar, kişilere bağlı olarak belli bir uzam ve zaman içinde anlatılır. Kısa oluşu, yalın bir olay örgüsüne sahip olması, genellikle önemli bir olay ya da sahne aracılığıyla tek ve yoğun bir etki uyandırması ve az sayıda karaktere yer vermesi gibi özelliklerle roman ve diğer anlatı türlerinden ayrılır. Öyküler, yazarının yazmadığı ya da yazamadığı şeyleri derin yapılarında simgesel alt yapılarla ifade eden metin türleridir. Bu yüzden bir öykü metnini okuma, yazar tarafından kodlanmış olan metnin kodunu çözme eylemine karşılık gelmektedir. Okuma etkinliğini gerçekleştiren kişi, kendi dünya bilgisine paralel olarak metni anlamlandırırken metin çözümleme kuramlarının ortaya koyduğu metni anlamlandırma yöntemlerinden yararlanacaktır. Böylece okuyucu, yazarın amacına uygun olarak oluşturduğu metnin anlamsal ve estetik kodunu çözebilecek ve onunla doğrudan iletişime geçebilecektir. Öyküler, dil öğretiminde araç olarak kullanılabilecek, kendine özgü estetik ve teknik yapısı olan metin türleridir. Türkçe öğretiminde, dilimizin estetik kullanım örneklerinin sergilendiği, kültürel dokumuzu yansıtan, iyi kurgulanmış özgün metinlerle öğrencilerin yüzleşmeleri ve metindilbilimsel yöntemlerle bu metinleri okuyup yorumlayabilmeleri önemlidir. Metindilbilim, bunların algılanıp metin örgüsü dahilinde yorumlanabilmesi için bir takım ipuçları sunar. Metni algılayabilen öğrenci okuduğundan zevk alır, olay örgüsüne yönelik oluşan merak duygusu onda okuma isteğini artırır. Ayrıca metinlerin kısa olması da öğrencilerin okuma etkinliğine katılmalarını arttırıcı bir özelliktir. Yazınsal olmaları itibariyle de kendilerine özgü dilsel yapılar ve biçemsel özellikler barındırmaktadırlar. Örneğin, sözcüklerin düz anlamlarının yanı sıra simgesel yan anlamlarının, söz sanatlarının çokça kullanıldığı metinler olmaları öğrencilerin dilin farklı kullanım biçimleri ile karşılaşmalarını sağlayacak, sözcük dağarcıklarını artıracaktır. Buna paralel olarak öğrenci kendini sözlü ve yazılı olarak daha iyi ifade edebilecektir. Bu bağlamda bu çalışmada, Anadolu’daki sürgün hayatının izlerini taşıyan Memeleket Hikayeleri adlı öykü kitabıyla ünlenen ve Türk edebiyatının Anadolu’ya açılmasına öncülük etmiş olan Refik Halit Karay’ın Garip Bir Hediye adlı öyküsü metindilimsel bir çözümleme örneği olarak ele alınmıştır. Öyküde, Feridun maddi sıkıntılar içerisinde yaşayan bir savaş gazisidir. Cepheden dönerken bir Yahudi’yi ölümden kurtarır. Yahudi kendisine kıymetli olduğunu söylediği bir tıraş fırçası hediye eder. Satacak bir şeyi kalmayan Feridun tıraş fırçasını satmaya karar verir. Fırçanın maddi bir değerinin olmadığını öğrenen Feridun onu camdan aşağı fırlatır. Kırılan fırçanın sapından iki tane kıymetli pırlanta çıkar. Öykü çözümlenirken öncelikle metnin temel unsurlarına yönelik örnek bir ölçek oluşturulmuş, sonra bu ölçek dahilinde metin okunmaya ve yorumlanmaya çalışılmıştır. Metin çözümlenirken, metnin yüzey yapısındaki yineleme, eşdizimsel örüntüleme, gönderim, değiştirim, eksiltili yapı gibi bağlaşıklık unsurlarından hareketle, metnin derin yapısındaki anlam katmanlarına ulaşılmaya çalışılmıştır. Bu çalışma, aynı zamanda bir bütüncül okuma örneği olarak da sunulmuştur. Makale üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, öykü ‘küçük ölçekli yapı’ unsurları bakımından değerlendirilirken, ikinci bölümde ‘büyük ölçekli yapı’ ölçütleri bakımından ele alınmış, üçüncü bölümde ise metnin derin yapıdaki anlam katmanlarına yönelik bütüncül bir okuma yapılmaya çalışılmıştır.
|
|
Alternatif Dilde Özet:
|
Since the sixties, many methods have been developed in text analysis area; theoretical approaches and applications realized on the diverse texts have demonstrated that it is possible to look at the texts from different perspectives. Textlinguistics, which began with beyond sentence studies and is one of these theoretical approaches, developed its own search methods. Textlinguistics has textual standards such as cohesion, coherence, intentionality, situationalty, acceptability, informativity, intertextuality. Cohesion and coherence from these standards are most commonly referred standards to demonstrate main structure. While cohesion is related to microstructure of the text that is linguistic relations between sequential utterances, coherence is related to macrostructure of the text that is logical relations providing perception of the utterances of the text in a semantic unity. Literary texts are texts in which the best samples of the language use are exposed. They are different from the other text type because they are texts in which an indirect and implicit language is used. They have a special meaning abundance, which cannot be analysed in first reading. As a sample of literary text, stories are laconic and brief texts, which can be read in a single sitting. In a story, occurred events or ones that may occur are narrated in a certain time and place depending on people. It is separated from the novel and other narrative types because it is short, has a simple plot, evokes a single and intense effect through an important event or scene and gives place to the minimum number of characters. The stories are text types that narrate things by symbolic substructures in their deep structures that their authors didn’t tell or could not tell in their surface structures. That is why listening a short story text corresponds decoding the code of the text encoded by its author. The person performing read activity when making sense of the text in parallel to his/her own world knowledge he/she will use the methods to make sense of the text that text analysis theories have presented. In this way, the reader can decode the semantic and esthetical code of the text that its author created for his/her own purposes and can communicate directly its author. The stories are text types that have their own esthetical and technical structure and that can be used in language teaching. In Turkish teaching, the confrontation of the students with well-fictionalized original texts reflecting our cultural structure in which the esthetical use samples of our language are exposed and their understanding and interpreting them are very important. Texlinguistics provides some tips for detecting and interpreting of these texts within the text weave. The students who can detect the text get pleasure from reading texts, the sense of wonder that occur in students for plot increases their read requests. In addition, shortness of the texts is an increasing feature of the participation of the students in reading activities. Because they are literary they have own linguistic structure and stylistic features. For example, as they are texts in which symbolic connotations of the words and rhetoric are used in addition to denotations of the words, the students will face different language use examples and their vocabulary will increase. In parallel, the students will express themselves verbally or in writing. In this context, in this study, Refik Halit Karay’s short story titled Garip Bir Hediye has been analysed as a sample of textlinguistic analysis. Refik Halit Karay was famous for his storybook titled Memleket Hikayeleri containing traces of life in exile in Anatolia and pioneered the opening of the Turkish literature to Anatolia. In the story, Feridun is a war veteran who has been living in financial difficulties. He saves a Jewish man from death while returning from war. The Jewish man gives him as a gift a shaving brush that he said it was precious. Feridun who has nothing to sell decides to sell his shaving brush. Feridun understands that the shaving brush has not monetary value and he throws it out the window. Two precious diamonds remove from the handle of the brush. While analysing story, firstly, an exemplary template has been formed for the basic elements of the text and within this template the text has been tried to read and interpret. While analysing text, moving from cohesive elements of the surface structure of the text such as reiteration, collocation, reference, replacement and ellipsis, the layers of meaning in the deep structure of the text have been reached. At the same time, this study has been presented as a sample of holistic reading. This article consists of three sections. In the first section, the story has been evaluated according to microstructural elements of the text. In the second section, the story has been evaluated for the macro structural standards and in the third; text has been tried to read holistically for the layers of meaning in the deep structure of the text.
|