|
Makale Özeti:
|
Problem Durumu: 19. yüzyılda Balkanlar’da ulusal kiliselerin kurulması süreci millet
kurumlarının belirli bir dönüşüme uğramasıyla ilgilidir. Kırsal kitleleri ulusal, laik, ‘aydınlanmış’ bir
eğitim sistemi içerisinde dönüştürmeyi amaçlayan Balkan intelligentsiaları, kendi etnik gruplarının
millet statüsüne sahip olmasını planlamıştır.
Araştırmanın Amacı: Bu makalede de, bir Osmanlı kurumu olan millet sisteminin
incelenmesinin ilk ve en önemli nedeni budur. Millet sisteminin araştırılmasının diğer nedeni ise bazı
bilim insanlarının bu kurumun özerkliğini ve hatta varlığını reddetmesidir. Bu nedenle, millet
sisteminin kökenine ve işleyişine kısaca bir göz gezdirmek onun doğasını ve özerkliğini anlayabilmek
için gereklidir.
Araştırmanın Yöntemi: Bu çalışmadaki problemin araştırması arşiv belgelerine ve ikinci el
kaynaklara dayanır. Bu arşiv koleksiyonları Başbakanlık Osmanlı Arşivleri ve Türk Tarih
Kurumu’ndaki Külliyat-ı Kavanin dokümanlarıdır. Ayrıca, iki Yunanca kronik (Mikhail
Kritovoulos’a ait olan Imvroslu Kritovoulos’un Tarihi [Κριτοβούλου του Ιμβρίου Ιστορία] ve Georgios
Frantzis’in yazdığı Kronik [Χρονικό] ile Osmanlı ordusunda görev yapmış bir Fransız subayı olan
François Baron de Tott’un hatıralarından (Memoires du Baron de Tott Sur les Turcs et les Tartares)
yararlanılmıştır.
Bulgular ve Sonuçlar: Milletler olarak kurumsallaşmış gayrimüslim cemaatlerin dini, idari ve
hukuki alanlarda kendini nesilden nesile yeniden üreten özerklikleri Osmanlı İmparatorluğu’nun iç
barışına ve istikrarına katkıda bulunmuştur.
Öneriler: Millet sistemi hakkındaki çalışmalarda arşiv belgeleri başarılı bir şekilde kullanılsa
da, bu çalışmaların çoğu teorik sorunlardan sıkıntı çekmektedir. Bu konudaki çalışmaların en ciddi
engeli, millet sisteminin yalnızca bürokratik bir organizasyona indirgenmeye çalışılmasıdır.
Etnarkhlar/ milletbaş(ı)ları ve sultanlar arasındaki yakın yönetim ilişkileri ve etnarkhların milletleri
üzerindeki otoriteleri önemsenmez.
|