|
Makale Özeti:
|
Dil eğitimi, bireylerde iletişim becerisini geliştirmenin ötesinde hayat boyu öğrenme sürecini
gerçekleştiren en önemli araçlardan biridir. Öğrenme sürecinin planlı olarak yürütüldüğü okullar, amaçlara
ulaşmak için öğretmen, öğrenci, ders işleme süreci, öğrenme ortamı, program gibi pek çok ayrıntının sistematik
bir şekilde düzenlendiği kurumlardır. Bu planlamanın en önemli basamaklarından biri de öğretim programlarıdır.
Cumhuriyet döneminde hazırlanan ilköğretim Türkçe dersi öğretim programlarının ilk ikisi 1924
tarihini taşımaktadır. Ancak bu ilk iki programda (1924 İlk Mektep Türkçe Müfredat Programı ve 1924 Lise
Birinci Devre Türkçe Müfredat Programı) genel amaçları içeren bir bölüm bulunmamaktadır. İlerleyen yıllarda
hazırlanan programlarda ise genel amaç ifadelerinin “Hedef”, “Gaye”, “Amaç” başlıkları altında verilmiştir. Bu
araştırmanın amacı Cumhuriyet döneminde hazırlanan ilköğretim Türkçe dersi öğretim programları genel
amaçlarını dil becerileri (okuma, yazma, konuşma, dinleme, görsel okuma ve görsel sunu), ulusal değerler ve
zihinsel beceriler açısından karşılaştırarak değerlendirmektir. Bu amaçla Cumhuriyet döneminde hazırlanan 15
öğretim programı “kategorisel içerik analizi” yöntemi kullanılarak incelenmiştir. Değerlendirme sürecinde,
Türkçe dersi öğretim programlarındaki genel amaç ifade eden cümleler öncelikle iki araştırmacı tarafından ayrı
ayrı kodlanmıştır. Bu kodlamada temel birim olarak cümle esas alınmıştır. İki kodlayıcının kodlamaları
arasındaki farklılıklar üçüncü araştırmacı tarafından kontrol edilmiştir. Bu kontrolde ilk iki araştırmacının farklı
kodlamasının az olduğu belirlenmiş, bu farklılıklarda üçüncü araştırmacının düşüncesi belirleyici olmuştur.
Kodlamanın ikinci aşamasında Türkçe dersi öğretim programlarındaki genel amaç ifade eden cümleler araştırma
amaçlarına göre sınıflandırılmıştır. Bu aşamada üç araştırmacı birinci aşamada belirlenen amaçları birlikte
değerlendirmiş ve araştırma değişkenlerine (okuma becerisi, yazma becerisi, konuşma becerisi, dinleme becerisi,
görsel okuma ve sunu becerisi, ulusal değerler ve zihinsel beceriler) göre sınıflandırmıştır. Bu kodlamada, üç
araştırmacı arasında tam bir mutabakat sağlanmıştır.
Çalışmanın sonuçlarına göre Cumhuriyet dönemi Türkçe dersi öğretim programlarında genel amaç olarak
en çok yazma (f=61) ve okuma (f=48) becerisine yer verilmiştir. Konuşma becerisine 41 kez yer verilirken, dinleme
(f=17) ve görsel okuma-sunu becerilerine (f=5) diğer becerilere göre çok daha az yer verildiği görülmektedir.
Programların tamamında ulusal değerlere ilişkin amaçların mutlaka bulunduğu ancak zihinsel becerilere ilişkin
amaçların sadece son üç programda bulunduğu anlaşılmaktadır.
Elde edilen sonuçlara göre okuma eğitimi ile ilgili en sık vurgulanan unsur öğrencilerde “okuma zevkini
geliştirme” (f=8) ile ilgilidir. Yazma eğitimi ile ilgili amaçlarda ise “Duygu ve düşüncelerini açık, doğru ve güzel
biçimde yazılı olarak anlatabilmek” (f=12) amacı öne çıkmaktadır. Konuşma becerisi ile ilgili olarak “Duygu ve
düşüncelerini karşısındakilere doğru ve güzel biçimde sözle anlatmak” (f=12) amacının hemen tüm
programlarda tekrar edildiğini görmek mümkündür. Dinleme eğitimi ile ilgili genel amaç cümlesi programlarda
diğer becerilere oranla daha az yer alsa da en sık “Dinlediğini anlama becerisini geliştirmek” (f=8) amacına yer
verilmiştir. Ulusal değerlerle ilgili olmak “Türk dilini sevdirmek” (f=7), “Milli duygularını geliştirmek” (f=6)
amaçları öne çıkan genel amaç ifadeleridir. Görsel okuma ve görsel sunu becerileri ile zihinsel becerilere ilişkin genel amaç cümlelerine ağırlıkla son iki programda rastlamak mümkündür. Amaç cümlelerinde özellikle
beceriyi açıklayan temel niteliğe vurgu yapılmıştır. Ulusal değerlerde ders ile doğrudan ilgi kurularak “Türkçe”
öne çıkarılmıştır.
Türkçe dersi öğretim programları içinde özellikle 1929 Ortamektep Türkçe Programı (6-8. Sınıflar) ve
bu programın tekrarı niteliğindeki 1931-1932 Ders Senesi Tadilatı Türkçe Programı (6-8. Sınıflar) ve 1938
Ortaokul Türkçe Programı (6-8. Sınıflar) genel amaçların en ayrıntılı biçimde verildiği programlardır. 1981,
2005 ve 2006 programlarında da genel amaçların ayrıntılı biçimde verildiği görülmektedir.
|