|
Derginin Adı:
|
Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi
|
|
Cilt:
|
2020/1
|
|
Sayı:
|
43
|
|
Makale Başlık:
|
Türkçedeki Yan Cümlelerde Öznenin İfade Ediliş Biçimleri
|
|
Makale Alternatif Dilde Başlık:
|
The Expression Types of the Subject in Turkish Subordinate Clauses
|
|
Makale Eklenme Tarihi:
|
23.06.2020
|
|
Okunma Sayısı:
|
1
|
|
Makale Özeti:
|
Türkçede özne, nesne, dolaylı tümleç ve zarf tümleci gibi cümleye mahsus ögeler, yüklem görevindeki bir çekimli fiil yerine bir fiilimsiye de bağlanabilir ve böylece, dizimsel kurgusu itibarıyla cümleye benzeyen ancak yükleminin çekimsiz olması nedeniyle bir cümle gibi bağımsız bir şekilde kullanılamayan yan cümleler ortaya çıkar. Yan cümlelerin bağımsız kullanılamaması, bu yapıların her zaman ya bir cümle ya da bir sözcük öbeği olmak üzere başka bir dizimin kurgusuna katılmasını ve o dizime ait bir unsuru oluşturmasını gerektirir. Burada yönetici öge -yani, yüklem- olarak öne çıkan fiilimsiler, kendi etrafında oluşturduğu cümlesel yapının başka bir dizimin içinde kolaylıkla yer alabilmesini sağlar. Bu tür bir yükleme bağlanan özne, nesne ve tümleç gibi ögelerin durumu incelendiğinde öncelikle bu ögelerin yan cümledeki kullanımının herhangi bir cümledeki kullanımıyla tamamen eş değer olduğu görülür. Bunun yanında, bir kısım örneklerde de söz konusu ögelerle ilgili sadece yan cümleye özgü birtakım kullanım biçimleri sistemli bir şekilde kendini gösterebilir. Bu tür örneklerde ise ögenin çoğu kez yan cümlenin üst dizimdeki cümle veya sözcük öbeğiyle bütünleşmesi noktasında önemli roller üstlendiği gözlemlenir. Bu çalışmada, söz konusu ögelerden özne ele alınmıştır. Bu çerçevede, öznenin ne tür örneklerde yan cümlenin içinde yer alarak fiilimsiye bağlanabileceği ve yan cümlede bir öznenin bulunmaması durumunda bu ögeyle verilen ve anlamın tamamlanması için de ihtiyaç duyulan bilginin başka hangi yollarla sağlanabileceği üzerinde durulmuştur. Ayrıca, yan cümlenin parçası olduğu üst dizimle kurması muhtemel anlamsal ve yapısal bağıntıların oluşmasında öznenin nasıl bir rolünün olduğu sorgulanmıştır.
|
|
Alternatif Dilde Özet:
|
In Turkish, elements of sentence such as the subject, object or complement can also connect to nonfinite verbs instead of finite verbs as predicate. In this way, “subordinate clauses”, which are similar to sentence in terms of syntagm but couldn’t be used independently like sentence because of the nonfinite verb, are formed. Not being able to use these structures independently requires that they take place as an element in another syntagm, either sentence or word group. Here, the nonfinitive verbs coming forward as the governer element -that is, predicate- enable the syntagmatic structure formed around itself to take place in another syntagm easily. When the sentence elements connected to this kind of predicate are examined, firstly it’s seen that they’re used in the subordinate clause just as being used in a sentence. Furthermore, in some examples, it can also be observed that they’re used systematically in a way peculiar to subordinate clauses. In such examples, they often have important roles in the integration with the upper syntax. In this paper, the subject, which is one of these elements, has been discussed. In this context, it has been investigated when the subject can take place in subordinate clauses and if there isn’t a subject in subordinate clauses, how the information given by the subject and which is necessary to complete the meaning is obtained. Furthermore, the roles which the subject can assume in probable structural and semantic connections occuring between the subordinate clause and upper syntagm containing itself have been questioned.
|